Mienie zabużańskie odnosi się do obszarów dawnego wschodniego pogranicza Polski, które po II Wojnie Światowej zostały włączone do Ukrainy, Białorusi i Litwy, skąd Polacy byli przymusowo wysiedlani. Odszkodowania dla wysiedlonych zaczęto przyznawać już w latach 40. XX wieku, ale nawet współcześnie nie wszyscy uprawnieni uzyskali rekompensatę. Prawo do odszkodowania zostało uregulowane ustawą z 8 lipca 2005 roku.
Komu przysługuje odszkodowanie za mienie zabużańskie?
Rekompensata za mienie zabużańskie dotyczy nieruchomości położonych poza granicami współczesnej Polski, które przed wojną należały do polskich obywateli. Odszkodowanie, w formie 20% wartości nieruchomości, przysługuje pierwotnym właścicielom oraz ich spadkobiercom. Odszkodowanie może być przyznane w przypadku przymusowego wysiedlenia na mocy układów z 1944 roku lub zdarzeń wojennych z 1939 roku. Wymagane jest polskie obywatelstwo zarówno dla właściciela, jak i spadkobierców. Od 2017 roku o sprawy odszkodowań dbają wojewodowie oraz Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, a dane uprawnionych osób są wprowadzane do centralnego rejestru.
Jak uzyskać rekompensatę za mienie zabużańskie?
Aby uzyskać rekompensatę, konieczne jest uzyskanie pozytywnej decyzji wojewody, opartej na załączonych dokumentach. Wniosek o odszkodowanie mogą złożyć właściciel lub współwłaściciel nieruchomości, a także ich spadkobiercy. Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające posiadanie nieruchomości na Kresach, takie jak urzędowy opis mienia, dokumenty z archiwów, orzeczenia Państwowego Urzędu Repatriacyjnego, a także notarialne oświadczenie. Konieczne są także kopie dowodów osobistych, potwierdzające polskie obywatelstwo i zamieszkanie w Polsce. Spadkobiercy muszą dostarczyć dokumenty uprawniające do dziedziczenia. Wniosek może również złożyć osoba wskazana przez spadkobiercę, jeżeli ten zrzekł się na jej rzecz praw spadkowych.
Po pozytywnej decyzji, wnioskodawca wybiera formę rekompensaty. Najczęściej jest to świadczenie pieniężne, wypłacane przez Bank Gospodarstwa Krajowego z Funduszu Rekompensacyjnego. Alternatywą może być odszkodowanie w formie zaliczenia na sprzedaż nieruchomości Skarbu Państwa lub przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności. Niezbędna jest wycena nieruchomości przez rzeczoznawcę majątkowego. Fałszywe zeznania o rekompensacie mogą prowadzić do odpowiedzialności karnej.